Bilgi Felsefesi

Doğayı meydana getiren ana öğe (arkhe)’nin ne olduğunun merak edilip
araştırılmasından itibaren ortaya çıkan felsefeye önceleri İlkçağ
Felsefesi daha sonra Metafizik denilmiştir. Metafiziğin başlıca
problemlerinin (Varlık, Tanrı, Ruh) duyu organlarımızın sağladığı
bilgilerle çözümlenemeyeceği anlaşılınca; bu problemlerin akıl ve
sezgiye başvurularak çözülebileceği görüşü ortaya çıkmıştır.

O halde bu yetiler (akıl ve sezgi ) gerçekten insan zihninde var mıdır?
Varsa,varlığın gerisindekileri bilmemizi sağlar mı? Türünden sorular
ortaya çıkmıştır. Bu ve buna benzer soruların cevaplarının
araştırılması,bilgi felsefesini ortaya çıkaran en önemli gelişme
olmuştur. Çünkü bu tür problemler bilgi felsefesini ilgilendirmektedir.

Bilgi Felsefesi;

1-Bilgi Kuramı(Epistemoloji) 2-Mantık alanlarından oluşur



1-BİLGİ KURAMI (Epistemoloji):





Bilgi Kuramının Konusu:

Bilginin; kaynağı,yapısı,metodları,imkanı,sınırları ve değeri
(doğruluğu) ile ilgili problemlerin eleştirici bir gözle
araştırılmasıdır.



Bilgi Kuramının Temel Kavramları:

Bilgi kuramının temel kavramları“suje”,”obje”, ve “bilgi” kavramlarının
yanında; “doğruluk(hakikat,verite)”,
”gerçeklik(realite)”,”temellendirme” dir.



Doğruluk(hakikat,verite):

Algılar,kavramlar,bilimsel kuramlarla nesnel gerçek arasındaki
uygunluktur.Yani bir ifadenin nesnesine uygunluğudur.Dünyadaki şeylerin
ve olayların (olup bitenlerin)doğru ya da yanlış olması söz konusu
değildir.Doğruluk, sadece düşüncelerin, yargıların,önermelerin
özelliğidir.



Gerçeklik (realite):

Zamanda ve mekanda var olanların tümüdür.Gerçeklikle hakikati
(doğruluğu) birbiriyle karıştırmamak gerekir.Çünkü gerçeklik, somut
olarak var olanların bütünüdür.Hakikat (doğruluk)ise, var olana (ister
gerçek var olana ister düşünsel var olana) ilişkin bilginin özelliğidir.

Örneğin;Pamuğun yumuşaklığı-Gerçeklik

Yer çekimi kanunu-Hakikat(doğruluk) tur.

Matematik ve mantık kuralları da bir hakikattir.



Temellendirme:

Bir düşüncenin, bir yargının,önermenin doğruluğunu gösterme,bu doğruluğun dayanaklarını gerekçelerini ortaya koyma demektir.

Doğrulama daha çok deneysel bilimlerin,Temellendirme ise formel bilimler ile felsefenin başvurduğu bir yoldur.

Örneğin:Felsefede önermelerin yargıların deney ve gözlem yoluyla
doğrulanması söz konusu olmadığından gerekçe ve dayanak göstererek
temellendirme yoluna gidilir.Bilgi Kuramı temellendirmek istediği
kavram ya da soruları derinliğine,genişliğine araştırır ve aydınlatmaya
çalışır.Bunu da genellikle çözümleme (analiz) ve betimleme (tasvir
etme) yoluyla yapar.





Bilgi Kuramının Temel Soruları:

1-Bilginin değeri ile ilgili sorular;

Varlığın doğru bilgisi var mıdır?

Varsa bu bilgiler gerçek midir?

Elde edilen bilgiler kesin midir?

Kesin ve doğru bilgilerin ölçütü nedir?

Hakikat var mıdır?

Zihnimiz hakikate erişebilir mi?



2-Bilginin kaynağı ile ilgili sorular:

İnsanın elde ettiği bilgilerin kaynağı nedir?

Bilgilerimiz doğuştan mıdır?





Bilgi kuramının problemleri arasında, genel-geçer doğru bilgi var mıdır? sorusunun önemli bir yeri vardır.

Bu soru birbirinden farklı cevaplarverilmiştir. Bunlar:

Akla dayanan bilgi doğru bilgidir (Rasyonalizm,İnneizm,Apriorizm)

Deneye,tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.(Empirizm)

Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur (Pragmatizm)

Olgulara dayanan bilgi doğrudur. (Pozitivizm)

Duyulara dayanan bilgi doğrudur. (Sensüalizm)

Sezgiye dayanan bilgi doğrudur. (Entüisyonizm)

İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.(Mistisizm)

Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur. (Fideizm)

Saf fenomenlere dayanan bilgi doğrudur. (Fenomenoloji)





2-MANTIK



Mantık;insan aklının kendi hakkındaki bilgisidir.Dar anlamda doğru düşünme kurallarını öğreten bilgidir.



Bilgi Kuramı–Mantık ilişkisi;

-Bilgi Kuramı bilginin objesi ile uygunluğunu temellendirirken mantığın kural ve ilkelerine dayanır.

-Mantık,düşüncenin akıl yürütme yoluyla ilgilenir,yargılar arası ilişkilerin doğruluğu önemlidir,

Bilgi kuramı için ise, içeriklerin doğruluğu önemlidir.







BİLGİ KURAMININ TEMEL PROBLEMLERİ



Bilgi Kuramının temel problemi Doğru bilginin imkanı (mümkün olup olmadığı) problemidir.

İlkçağ filozofları bilginin kaynağını sorgulamadan önce,bilginin değeri
yani kesin doğru bilginin olup olmadığı üzerinde durmuşlardır.Bu soruya
iki şekilde cevap verilmiştir:



1-Doğru Bilginin İmkansızlığı :



İlkçağ felsefesinin ilk dönemi bir doğa felsefesi niteliği gösterir.O
dönemin filozofları sadece duyularla evrenin açıklamasını yapmaya
çalışmışlardır.Yani naif (yöntemsiz,sistemsiz) bir empirizm
(deneycilik) ile evren hakkında kesin bilgilere varılabileceğini
sanmışlardır.

Evrenin oluşumu ve varlıkların kökeni ile ilgili sorulara cevap
verilirken çelişkili görüşlerin ortaya çıkması,her filozofun kendi
görüşlerinin doğru,diğerinin yanlış olduğunu iddia etmeleri,bu tür
görüşleri şüphe(kuşku) ile karşılayan sofist denilen yeni bir grup
düşünürün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sofistler genel-geçer doğru
bir bilginin varlığından ilk kez şüphe edenlerdir



SOFİSTLER SEPTİKLER







2- Doğru bilginin İmkanı



Doğru Bilginin mümkün olduğunu ileri sürenlerdir. Burada bilginin
değeri ve kaynağı konusu birleştirilmiştir. Bunlara Dogmatikler de
denilebilir. Dogmatizm: Bir takım ilkelerle insan bilgisinin mutlak
hakikate ulaşabileceğini iddia eden anlayışa denir. Septisizmin tam
zıddıdır