Bilim Felsefesi

Bilim Felsefesi





Bilimlerde görülen büyük gelişmeler dikkatleri bilime
yöneltmiştir.Bilim felsefesi bilimsel kesinlik ve bilimsel sistem
düzeyine erişen bir bilgiyi inceler. Bilim felsefesinin inceleme
alanına,bilimin yanında bilimin özel yöntemleri,düşünce biçimleri
bilimlerin hangi ana gruplara girebileceği gibi problemler girer.



Bilimin Tarih içindeki gelişimi



İlk çağda bilim felsefe ile iç içe iken, matematiğin felsefeden
ayrılmasıyla bilimlerin felsefeden ayrılışı başlamıştır. Avrupa
ortaçağda bir durgunluk dönemi geçirdiğinden 5. ve10. Y:Y arasında
felsefe ve bilim alanında önemli bir gelişme olmamıştır.Bu dönemde
islam ülkelerinde felsefe yanında bilim ve teknikte gelişmiştir.
Ortaçağda duraklayan, bilimlerin felsefeden ayrılma hareketi Rönesans
ve sonrasında hızlanmıştır. Bilim adamları ve filozoflar yeni görüşler
geliştirerek;bilim felsefesinin ortaya çıkmasını hızlandırdı.



Bilimin Felsefenin Konusu Oluşu



19. ve 20. Y:Y.da bilimin olağanüstü başarı sağlaması, ona olan ilgiyi
büyük ölçüde arttırmıştır.Bu ilgi düşünen kişileri;neyin bilim olduğu
neyin olmadığını; ayırmaya , birtakım ölçütler aramaya ve bilimi
sorgulamaya yöneltmiştir. Bu da bilimin felsefenin konusu içine
alınmasına yol açmıştır. Sorun, felsefeyi bilimleştirmekten çok bilime
aykırı düşmeyen ve bilimlerle verimli etkileşim içinde bulunan bir
felsefe türünü oluşturmaktır.



BİLİME FARKLI YAKLAŞIMLAR



1-Ürün Olarak Bilim:



Temsilcileri Reichenbach ve Carnap'tır..

Bu yaklaşım; bilimi anlamak için,bilim diye ortaya konmuş
eserleri(ürünleri) ele alır ve onları tarihsel gelişmeleri içinde
anlamaya çalışır.Bunun yolunu da bilim eserlerini mantık açısından
çözümlemekte görür.Böyle bir çözümleme bilimlerin dillerini incelemek
ve yöntemlerini belirtmektir..



Bilimle ilgili eserler, günlük dille yazılmış metinlerle
oluştuklarından, çözümleme işlemini kolaylaştıracak bir tekniğe ihtiyaç
vardır. Bu da söz konusu metinleri sembolik mantık diline çevirmekle
sağlanır. Yani "Doğru" ve "Yanlış" değerleri ile çözümlenir. Böylece
incelenen metnin genel-geçerli olup olmadığı ortaya çıkarılabilir..



Bu yapılırken metindeki önermelerin doğrulanabilirliği veya
yanlışlanabilir olmasına bakmak yeterlidir. Çünkü doğrulanabilir
önerme,”anlamlı” önermedir. Anlamlı önermeler ise bilgi veren,bilimsel
önermelerdir. Carnap’a göre doğrulanamayan önermeler metafizik
önermelerdir..



Carnap’a göre;iki türlü doğrulama yapılabilir;.



1-Doğrudan doğrulama:Herhangi bir nesnenin belirtilen yerde bulunuşunun
gözlenmesi söz konusudur. Örn:”Şu anda bu yazıyı okuyorum” önermesi
doğrudan doğrulanabilen bir önermedir..



2-Dolaylı Doğrulama: Doğrulanabilir önermeler, doğrulanmış başka bazı
önermelerle birleştirilerek doğrulanmaları sağlanır.Örn:”Anahtar
demirden yapılmıştır” önermesini doğrulayalım; Fizik kanununa göre
“demirden yapılmış; nesne mıknatısla çekilir”. “mıknatıs çubuk
şeklindedir”(doğrulanmış bir önermedir) Anahtar çubuk nesneye yakın
konmuş (doğrudan doğrulanmıştır) Sonuç olarak anahtar şimdi çubuk nesne
tarafından çekilecektir. Bu durumda anahtarın demirden yapıldığı
dolaylı olarak doğrulanmıştır.



2-Etkinlik Olarak Bilim:



Temsilcileri Kuhn ve Toulmin’dir Bu yaklaşıma göre bir kültür ortamında
oluştuğundan bilimi, anlamak için bilim adamları topluluğunun yaşayış
biçimlerine,inançlarına,kültürlerine bakmak gerekir. T.Kuhn bilimi
anlamaya yönelik çalışmasında çıkış noktası olarak “Paradigma”
kavramını kullanır.



Paradigma: Belli bir bilimsel yaklaşımın,doğayı ya da toplumu
sorgulamak ve onlarda bir ilişkiler bütünü bulmak için kullandığı açık
ya da üstü kapalı tüm inançlar, kurallar,değerler,kavramsal ve deneysel
araçlardır. Bilim adamları topluluğunca paylaşılan ortak paradigmada
bilime ait temel sorular ve onlara verilebilecek cevapların genel
çerçevesi çizilmiştir.



Paradigma aynı zamanda bilim adamları için dünyaya bakılan bir
standartlar ve ölçüler yumağı olduğu gibi,gerçekliğin belirli kurallara
göre algılanmasını kavranmasını ve genelleştirilmesini sağlayan bir
şablondur.





Paradigmalar arası tartışmalar sonucunda iki paradigmadan birinin galip
çıkması,paradigmanın değiştirilmesini ve algı dönüşümünün
gerçekleşmesini sağlar.



Klasik Görüş Açısından Bilim



Klasik görüşe göre;

1-Bilim yeryüzündeki nesneleri araştırma etkinliğidir.

2-Bütün bilimler temelde birleştiklerinden birbirleriyle bağlantılıdır.

3-Bilim (yanlış bilgilerin ayıklandığı) birikimsel bir süreç izler.

4-Bilimin yardımıyla daha önce bilinenler kesinleştirilir,bilinmeyenler bilinir duruma getirilir.



Klasik görüşün en iyi temsil edildiği felsefe akımı Pozitivizm ve daha sonra Mantıkçı Pozitivizm’dir



Klasik Görüşe Göre Bilimi Niteleyen Özellikler

1-Bilim olgusaldır

2-Bilim mantıksaldır

3-Bilim genelleyicidir

4-Bilim nesnel(objektiftir)

5- Eleştiricidir.



Bilimsel Yöntemin Özellikleri



Bilimsel yöntem olguları betimleme –açıklama amacıyla izlenen sistemli bilgi edinme yoludur.



Betimleme ilk aşamayı oluşturur. Betimleme gözlem ve deneyden oluşur.
Açıklamayla ilk aşamada betimlenmiş olan olgular ve birbirleriyle
ilişkilerini yansıtan empirik genellemeler bazı teorik kavramlara
başvurularak anlaşılır hale getirilir. O zaman varsayımlara başvurulur.
Doğrulanmış varsayımlar teorileri oluşturur.Teorilerin
genelleştirilmesiyle ortaya çıkan kesin,genel-geçer doğrular da
kanunları oluşturur.



Bilimsel AÇIKLAMA-ÖNDEYİnin Özellikleri



Öndeyi olgular arası ilişkilerden ve ya bu ilişkileri ifade eden
genellemelerden yararlanılarak henüz olmamış bir olguyu önceden
kestirmedir. Örn:Newton fiziğindeki bazı yasalardan yararlanılarak
gelecekteki ay ve güneş tutulmalarını önceden bilmek gibi.Bir teori ve
ya hipotezden çıkarılan her mantıksal sonuç bir öndeyidir.Bir olguyu
izah etme oluş nedenini ortaya koyma işi bir açıklamadır.Her açıklamada
önceden bir öndeyinin olmasına karşılık;öndeyi niteliğindeki her
çıkarımın bir açıklama sağlayacağı iddia edilemez.



Varsayım-Kuram İlişkisi:

1-Varsayımlar kuramlara dönüşebileceği gibi;gelişmiş kuramlar da genellikle varsayımsal öğeler içerir.

2-Varsayım bir tek önermeyle ifade edildiği halde ;kuram bir bütünlük içinde düzenlenmiş önermeler sistemiyle dile getirilir.

3-Varsayım belli ve sınırlı bir açıklamadır;oysa kuram kapsamlıve köklü açıklamalar getirir.

Bilgi edinme süreci aşamasında ortaya atılan geçerliliği ve
güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış olan iç tutarlılığı
bulunan bilgiler ve açıklamalar bütününe BİLİMSEL KURAM denir.



Klasik Görüşe Yapılan eleştiriler



1-Bilime gereğinden çok değer verilmiştir

2-Klasik görüşün; bilinmeyen şeylerin nedenini bilimin gelişmemiş
olmasına bağlamaları doğru değildir.Çünkü evren sonsuz ve sınırsızdır
ve bilmeye konu olacak olanların tümünü bilim açıklayamaz.

3-Tüm bilimlerin bir tek bilime indirgenmesi mümkün değildir.

4-Klasik görüşün sandığı gibi bilim; birikimsel bir süreç izlemez.Çünkü
bilim eğer birikimsel bir süreç izlemiş olsaydı bilimdeki ani
değişiklikler olmaz gelişmeler birbirini tamamlardı..

5-Bilimi oluşturan bilim adamları topluluğunun varlığı görmezlikten gelinmemelidir.



BİLİMİN DEĞERİ



Tarih boyunca; bilimi bilgiye giden önemli ve tek yol olarak görenler
olduğu gibi bilimden korkan ve kuşku duyanlar da olmuştur..



Oysa bilim ne en yüce varlığın en yüksek düzeydeki etkinliği ; ne de zavallı insanın zarar verici bir etkinliğidir..



Bilim insanın diğer etkinliklerinden biri olarak çok yönlü bir varlık alanına sahiptir..



İnsan ilgi ve isteği doğrultusunda bilimsel bilgiden başka gündelik bilgi,dini bilgi,sanat bilgisi, v.b ile de uğraşmaktadır..



Diğer bilgi türleriyle birlikte bilimsel bilginin ve onun ürünü olan teknolojinin insan hayatındaki yeri açıkça bilinmektedir.