Siyaset Felsefesi

Siyaset felsefesinin temel kavramları şunlardır:



Birey: Bir toplumu oluşturan ve toplumun bir üyesi olan, bilinç sahibi insandır.



Toplum: Birbirleri ile karşılıklı ekonomik ve kültürel ilişkiler içinde
bulunan bireylerin meydana getirdiği, belli bir toprak parçası üzerinde
yaşayan, tarihe ve kültürel temele dayanan topluluk.



Devlet: Siyasi sınırları tespit edilmiş, belli bir coğrafya parçası
üzerinde yaşayan, egemenliğe sahip en büyük siyasi kurumdur. Görevi,
toplumu dışarıya karşı korumak, içerde toplumsal düzeni sağlamaktır.



İktidar: Bir toplumda halkı yönetme gücüne sahip olma anlamına gelmektedir.



Yönetim: İktidarı elinde bulunduranın toplumu idare etmesidir.



Meşruiyet: Bir toplumda iktidarı elinde bulunduranların, yönetme gücünü
yasalara uygun olarak elde etmesi ve bu gücünü yasalara uygun olarak
sürdürmesi.



Egemenlik: İktidar olmaktan doğan gücü kullanmaktır.



Hak: Bir toplumda hukuk sisteminin bireylere verdiği yetkidir.



Hukuk: Bir toplumu oluşturan kişilerin, gerek aralarındaki gerekse
devlet ile olan ilişkilerini düzenleyen yazılı kurallar ve yasalar
sistemidir.



Yasa: Bireylerin toplum içindeki eylem ve davranışlarını düzenleyen yazılı hukuk kurallarıdır.



Bürokrasi: Devlet işlerinin yapılışıyla ilgili sistemdir.



Sivil Toplum: Devlet otoritesi ve kurumları dışında kalan, kendi
dinamiğini oluşturarak hak ve özgürlüklerini savunabilen özgür ve özerk
toplum kısmı.



Siyaset Felsefesinin Temel Soruları



İktidar kaynağını nereden alır?



Meşruiyetin ölçütü nedir?



Egemenliğin kullanış biçimleri nelerdir?



Bireyin temel hakları nelerdir?



Bürokrasiden vazgeçilebilir mi?



Sivil toplumun anlamı nedir?



İktidar kaynağını nereden alır?



Kimi toplumlarda iktidar, krallıklarda olduğu gibi dini kaynaklıdır.
Kral, Tanrı adına toplumu yönetir ve Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi
olarak kabul edilir.



Kimi toplumlarda iktidar, demokratik toplumlarda özgür seçimlerle işbaşına gelirler. İktidarın kaynağı halkın özgür iradesidir.



Kimi toplumlarda ise iktidar, toplumda bozulan düzeni tekrar sağlamak
için yapılan bir ihtilâlde kaynağını bulur. Faşist yönetimlerde olduğu
gibi.



Meşruiyetin ölçütü nedir?



Siyaset felsefesinde bu soru, iktidarı kullananların haklılık, yasaya
uygunluk durumunu nereden aldıklarını araştırıp sorgular. Her iktidar
kendini meşru, yani haklı bulur. O zaman meşruiyetin objektif bir
ölçütü olabilir mi? Meşruiyet iktidar olmanın, yönetme biçiminin
özelliklerine göre değişebilmektedir.



İktidarın meşru olabilmesi için mevcut yasalara uyması ve onları aynen
uygulamasıdır. Bir iktidar, meşru yoldan iktidara gelebilir ancak,
bundan sonra da yasalara uyması gerekir. Bunu yapmadığı zaman
meşruiyetini kaybedebilir. Bu nedenle bir devletin meşruluğu, halkoyuna
dayanıp dayanmamasına bağlıdır. Meşruiyetin kaynağı, halkın özgür
iradesi ve oyudur. Buna ulusal egemenlik denir. Halk, bu iradesini
parlamenter sistemde gerçekleştirir.



Egemenliğin kullanış biçimleri nelerdir?



Bu soru ile, çağlar boyu egemenliğin nasıl değişik biçimlerde
kullanıldığı ele alınır. Her yönetim biçimi, ortaya çıktıkları çağın
koşullarından etkilenmiştir. Her çağın belli idealleri olmuştur. Devlet
anlayışı da buna göre şekillenmiştir. Teokratik ve demokratik
anlayışlar bunun örnekleri olmuştur.



Teokratik yönetimlerde egemenlik dayanağını Tanrı’dan almıştır.
Teokrasi, siyasal iktidarın, Tanrı’nın temsilcileri sayılan kişilerde
bulunduğu düzendir. Uzunca dönemler toplumlar bu anlayışlarla
yönetilmişlerdir.



Totaliter toplumlarda iktidar, liderin elindedir. Lider, o toplum için
kurtarıcıdır. Daima toplum için doğruyu gören ve uygulayan olarak
düşünülür. Burada egemenliğin kaynağı, halkın lidere karşı duyduğu
inançta bulunur.



Demokratik toplumlarda ise, egemenlik yazılı yasalarla belirlenir ve
iktidar sahibi, yasalarla belirlenmiş bir hukuk sistemi içinde
egemenlik gücünü kullanır. Demokrasilerde hem yönetenin hem de
yönetilenlerin hak ve görevleri yasalarla düzenlenmiştir. Demokratik
toplumlarda üç temel kuvvet vardır: Yasaları yapan parlamento, yasaları
uygulayan hükümet ve bağımsız yargı (mahkemeler).



Böyle bir demokratik hukuk devleti içinde toplum, çağdaş bir toplum
olur ve yurttaşların hakları güvence altına alınır. Maks Weber,
egemenliğin kullanılış biçimiyle ilgili olarak üç kaynak belirtmiştir:



Geleneksel anlayışa göre, iktidarın bir güç, itaat edenlerin de halk olduğu düzen. Buna feodal ve monarşik yönetimler örnektir.



Hukuka ve yasalara uygun iktidar oluşumu. Burada iktidar gücünü
yasalardan alır. Halkın iktidara uyması ise, iktidarın hukuka uygun
davranması ve yönetimin bir makam olarak görülmesi nedeniyledir.
Demokratik yönetimler bunun örneğidir.



Karizmatik yönetim anlayışı, bir kişinin ya da liderin olağanüstü
sayılan niteliklerinden doğmuştur. Karizmatik liderler, genellikle
toplumların bunalımlı dönemlerinde ortaya çıkarlar.



Bireyin temel hakları nelerdir?



Bu soru ile bireyin doğal ve toplumsal ne gibi haklara sahip olması
gerektiği irdelenir. Demokratik toplumlarda bireylerin yurttaşlık
hakları vardır ve bunlar yasal güvenceler altındadır; yaşama, mülk
edinme, özgürce düşünme, düşündüklerini yayınlama, istediği felsefi
anlayışa bağlanma, istediği siyasal partiye girme, istediği tarzda
sanat eseri yaratma gibi.



Batı düşüncesi, siyaset felsefesinde bu birey-devlet ilişkisini "devlet
bireylerin yaşama, özgürlük ve mülkiyet haklarını korumak için vardır
(J. Locke)" sözleriyle tanımlamıştır. Doğu Felsefesi'nde de Yusuf Has
Hâcip "Kutadgu Bilik" (Mutluluk veren bilgi) adlı eserinde "Hükümdarın
görevi, halka hizmet etmek ve adalet dağıtmaktır." diyerek birey-devlet
ilişkisini belirtmiştir.



Bürokrasiden vazgeçilebilir mi?



Bu soru ile, devletin yapılaşması ve işleyişinde bir sistem olarak
ortaya çıkan bürokrasinin olumlu ve olumsuz yönleri irdelenir.
Bürokrasi, devletin yurttaşlarla iletişimini sağlayan memurlar ve bu
sınıfın çalışma biçimidir. Bir devletin varlığı için siyasi kadrolar ne
kadar önemli ve zorunlu ise, devlet işlerinin yürütülmesi için de
bürokrasi aynı derecede önemli ve zorunludur.



Taşıdığı özelliklerle bürokrasi çok eleştirilmiştir. Kimileri çok
gerekli görürken, kimi düşünürler de bürokrasinin özgürlükleri ve
demokrasiyi zorladığını düşünmüşlerdir. Ancak, bürokrasinin yerini
alacak bir sistem oluşturmadan, onu ortadan kaldırmak mümkün
görünmektedir.



Sivil toplumun anlamı nedir?



Sivil toplum, toplumu oluşturan bireylerin iktidarı elinde tutanlara
karşı konumunu belirler. Demokratik toplumlarda bireyler,
özgürlüklerini söz ve karar haklarını özgürce kullanabilmek için
örgütlenirler. Bu örgütlenmeler, devlet etkinliği ve denetimi dışında
gönüllü bireyler tarafından oluşturulur. Bunlar, mesleki örgütler
olduğu gibi, belli düşünceler etrafında meydana gelen gruplar da
olabilir.



Bireylerin siyasi otoriteye karşı kendi haklarını ve özgürlüklerini
savunabilmek için örgütlenmiş demokratik yapıya, sivil toplum denir. Bu
nedenle sivil toplum, demokrasilerin vazgeçilmez bir parçasıdır.