Devlet Hukuk ve Siyaset Felsefesi

Devlet Hukuk ve Siyaset Felsefesi







SİYASET FELSEFESİ



Siyasetin problemlerini siyasi sistemleri, siyasal hayvanlar olarak
tanımlanan insanların belli bir siyasi sistem içindeki davranışlarını
felsefeye özgü yöntemlerle ele alan felsefe dalı, daha çok normatif bir
nitelik arzeden kavramsal araştırma türü; felsefenin, siyasi yaşamı
konu alan, özellikle de devletin özü, kaynağı ve değerini araştıran
dalı.



Siyaset felsefesinin ele aldığı belli başlı konular şunlardır:



1- İnsanın gelişme süreci içinde, yönetimin ya da devletin kaynağı, doğası, amacı ve önemi.



2- Varolan, varolmuş olan devletlerin sınıflanması ve bu devletlerin
oluşumunda etkili olan felsefe ya da görüşlerin incelenmesi.



3- İdeal düzen arayışları.



4- Ütopyaların yapısı ve bunların gerçekleşme şansları.



5- Bireyle devlet, itaat etmeyle özgürlük arasındaki ilişki, baskı, sansür ve yönetimin gücü.



6- Adalet, eşitlik, özgürlük, haklat ve mülkiyet gibi temel kavramların analizi.



Eski Yunan’da doğmuş olan siyaset felsefesi, günümüzde siyasi
otoritenin gücünü, doğasını ve kaynağını, siyasi otoriteyle birey
arasındaki ilişkileri ele alır. Siyasi kurumların ve bu arada devletle
birey arasındaki ilişkilerin nasıl geliştirilebileceği konusunu
inceleyen siyaset felsefesi günümüzde daha çok ‘demokrasi’ kavramı
üzerinde durur. Başka bir deyişle, demokrasi problemini sivil
toplum-devlet kavram çiftiyle, özgürlük ve eşitlik ideallerinin
oluşturduğu temel üzerinde ele alan siyaset felsefesinin temel
problemi, kamusal gücün, siyasal iktidarın, insan yaşamının niteliğini
korumak ve geliştirmek için nasıl kullanılması ve ne ölçüde
sınırlanması gerektiği problemidir.



Siyaset felsefesinin uzun tarihi içinde, Platon, Aristoteles, Cicero,
Aziz Augustinus, Aquinalı Thomas, Dante, Machiavelli, Spinoza, Locke,
Burke, Rousseau, Mill, Bentham,Tocqueville, Saint-Simon, Comte, Hegel,
Marx ve Engels gibi düşünürlerin önemli katkılarından söz edilebilir.
Buna karşın, 20. yüzyılda siyaset felsefesi alanındaki katkılar,
sırasıyla siyasi pragmatizm, dini ve varoluşçu yaklaşım ve nihayet
devrimci yaklaşım diye, kabaca üç başlık ya da yaklaşım altında
toplanabilir.



1- Dewey, Russell ve Popper gibi düşünürler tarafından temsil edilen
Siyasi pragmatizm, toplumun halihazırdaki yapısını ve kapitalizmi
eleştirmekle birlikte, düşüncelerini söz konusu yapının oluşturduğu
genel çerçeve içinde ifade eder ve siyaset alanındaki amacın, insan
kişiliğinin geliştirilmesiyle yaşam düzeyinin en yüksek noktaya
çıkartılması olduğunu savunur. Örneğin, siyaset felsefesinde
aristokratik bir bireyciliğin savunuculuğunu yapan Russell, hoşgörü,
cinsel özgürlük ve sağduyunun yanında olurken, materyalizme, bürokrasi
ve savaşa şiddetle karşı çıkmıştır.



2- Dini ve varoluşçu yaklaşım, insanlığın topyekün bir yıkıma doğru
gittiğini savunurken, zaman zaman dini ya da yarı dini değerleri, zaman
zaman da bireyin bizzat kendisini ön plana çıkartmıştır.



3- Lenin, Gramsci, Marcuse, Lukacs gibi düşünürlerin temsil ettiği
yaklaşım ise, bireyin nihai bir özgürlük ve mutluluk haline
ulaşabilmesi için, kapitalizmin ve burjuva devletinin, şiddet veya
demokratik yollarla yıkılmasını öngörür.



DEVLET FELSEFESİ



Siyaset felsefesinin bir dalını meydana getiren ve toplumsal yaşamla
devletin doğuşunu, doğasını ve anlamını araştıran, insanlarla
insanların içinde yer aldıkları siyasi örgütlenmeler arasındaki
ilişkileri inceleyen felsefe dalı.



Devlet felsefesi tarihinde, devlet şu şekillerde anlaşılmıştır:



1- Doğal bir kurum veya organizma olarak. Bu yaklaşımın klasik
temsilcisi Platon’dur. O, devleti büyük ölçekli bir insan ya da
organizma, bireyin bir devamı olarak görür ve bu durumun bir sonucu
olarak da, sırasıyla akıl, can ve iştihadan oluşan üç parçalı ruh
anlayışını aynen devlete yansıtır. Buna göre, o devletin temelini insan
doğasında bulmaktadır.



2- Devletin, yönetimde bulunanlardan ayrı olan, fakat yöneticilerin
karar ve ehliyetleriyle gelişmesine katkıda bulundukları bir kurumlar
ve hizmetler sistemi olduğunu dile getiren Aristotelesçi devlet
anlayışı.



Bu çerçeve içinde, Aristoteles’te, devletin asıl amacı, yurttaşların
maddi bakımdan refaha ulaşmaları, ama daha çok ahlâki bakımdan
gelişmeleri ve olgunlaşmalarıdır. Devlet, bu amaç için vardır. Yani,
ona göre, devlet yönetimleri kendi başlarına iyi ya da kötü değildir,
ancak söz konusu amacı gerçekleştirebilmesine göre, iyi ya da kötü
devlet vardır.



3- Yapma bir varlık ve araç olarak devlet. Klasik temsilciğini
Rousseau, Hobbes ve Locke’un yaptığı bu anlayışa göre, insan mutlak bir
özgürlük durumu içinde varolamaz.



Mutlak bir özgürlük durumunda, insanı dışarıdan belirleyen ve
sınırlayan hiçbir güç olamayacağından, her insan neyin iyi olduğuna
kendisi karar verir ve kendi çıkarlarını hayata geçirmeye çalışır. Bu
ise, tam bir çıkar çatışmasına, hatta insanlar arasında bir savaşa yol
açar. Fakat böyle bir durum, tüm insanlara zarar vereceğinden, insanlar
bir araya gelerek, aralarında bir sözleşme yaparlar. İnsanlar toplum
sözleşmesi adı verilen bir uzlaşma ve anlaşmaya dayanarak, ortak
iradelerini temsil edecek bir gücü, kendileri için hakem ve yönetici
olarak tayin ederler.



Buradan da anlaşılacağı gibi, söz konusu anlayışta devletin doğal bir
temeli yoktur. Bu yaklaşımda devlet, insanları birbirlerine karşı
koruyacak ve kendilerini geliştirmelerine imkan verecek bir araç olarak
ortaya çıkar.



4- Devleti, kendi irade, ehliyet, yeteneği, ve amaçları olup, bir
üniversiteye benzetilebilecek cisimleşmiş bir kişi, dünyadaki ilahi
düşünce, milli bir ruh olarak gören Hegelci devlet anlayışı. Devletin
içeriğini milli ruhun meydana getirdiğini öne süren Hegel ‘e göre,
milli ruh, din, hukuk, bilim, sanat, sanayi gibi türlü özel alanlara
ayrılır.



5- Devletin, devleti kontrol edenlerin, gücü elinde bulunduranların
çıkar ve tercihlerinden hareketle politikalar üreten bir tür yönetim
makinesi olduğunu, toplumdaki egemen sınıfın çıkarlarına hizmet
ettiğini dile getiren Marksist devlet görüşü. Söz konusu anlayışa göre,
devlet sınıflara bölünmüş olan topluma sıkı sıkıya bağlıdır. Bu çerçeve
içinde devlet, sosyal mücadeleyi, sınıf savaşını yavaşlatan, ona engel
olan, ekonomik bakımdan üstün durumda olan, üretim araçlarına sahip
bulunan sınıfın baskı aracıdır.