Türkiye coğrafyası

Türkiye Coğrafyası Öss Hazırlık

TÜRKİYE’nin YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ




KIVRIM DAĞLAR

TÜRKİYE’nin Dağları:

Türkiye
engebeli ve yüksek bir ülkedir. Türkiye’nin yer şekilleri batısından –
doğusuna doğru yer şekilleri giderek artmaktadır. Türkiye 1 yıl
içerisinde dört mevsimi yaşayan ülkelerden bir tanesidir.Türkiye
arazisinin yaklaşık yarısından fazlası 1000 – 2000 metre arasında bir
yüksekliğe sahiptir. Eğmli ve yüksek araziler ülkemizin yaklaşık %80
‘ini kaplar.

Orejenik Hareketle Meydana Gelen Dağlar: (Kıvrım Dağlar )

Orojenez
Nedir: Orojenez dağ oluşum hareketidir. Jeosenkinallerde ( Derin deniz
çanaklarında) biriktirilen maddelerin bir takım yan basınçlarla
kıvrılarak deniz yüzeyine çıkma olayıdır.
Öss
ye hazırlanırken Türkiye’nin özel konumuna bağlı olarak sorular
gelebilir. Bu konular arasında Türkiye’nin yer şekilleri ve İklimi
hakkında sıkça soru gelebilir. Öss ye hazırlık, öss de çıkmış soruları sanal öss sayesinde hepinize ulaştıracağız. Öss
ye hazırlıkta sanalöss her zaman yanınızda. Öss Sınavını Kazanmak
istiyorsanız her şeyden önce yapmanız gereken şeylerden br tanesi
kendinize bir “Hedef” belirlemektir.







Bu
Hedef Doğrultusunda kendinize bir Öss ye hazırlık Stratejisi
oluşturabilirsiniz. Hedefinize ulaşmanız için yani öss sınavını
kazanmak için mutlaka bir stratejiniz olamlı. Öss sınavına hazırlanan
öğrencilerin 1 dakikası çok kıymetlidir. Bu Nedenle Öss sınavına
hazırlanırken zamanınızı çok iyi değerlendirmelisiniz. Belirlediğiniz
strateji doğrultusunda bir plan ve ders çalışmaya başlayabirsiniz.
SanalÖss.com, Öss ye hazırlanan herkese başarılar diler…







Orojenez
sonucunda yüksekte kalan kısımlara Antiklinal, alçakta kalan kısımlara
Senklinal denir. Ülkemizde Orojenik haretler sonucu olarak oluşan
dağların başlıcaları kuzey Anadolu dağları ile toroslardır. Bu dağlar
tam anlamı ile 3. jeolojik zamanda oluşmuştur. Bu dağların oluşumu
Kocaeli yarımadasından başlayarak Doğu Karadenizi kaplayan bir alanda
devam etmiştir. Başlıca kıvrım dağlar ;





KUZEY ANADAOLU DAĞLARI:

• Küre dağları
  
• Canik dağları
  
• Gresun dağları
  
• Rize dağları
  
• Köroğlu dağları
  
• Çamlıbel dağları
  
• Çimen dağları
  
• Mescid dağları
  
• Yalnızçam dağları
  

TOROSLAR:

• Akdağları
  
• Beydağları
  
• Barla dağı
  
• Boklar dağı
  
• Geyik dağları
  
• Aladağlar
  

yanda sıralamış olduğumuz dağlar Türkiye’de yer alan kıvrım dağlardır bu dağlar 3. jeolojik zamanda oluşmuştur.

Bunların yanında ;

• Tahtalı dağları
  
• Mercan dağları
  
• Tecer dağları Doğu Anadoluda
  
• Kaz dağları
  
  Samanlı dağları Batı Anadoludaki kıvrım dağlar
  

• Akdağ
  
  Eğrigöz
  
  Demirci dağları
  
  Murat dağları İç Batı Anadolu da kıvrılma sonucu oluşmuş dağlardır.
  

KIRIKLI DAĞLAR:

Jeosenklinallerdeki
maddelerin kırılarak su yüzeyine çıkması sonucunda kırıklı dağlar
oluşmuştur. Kırılma sonucunda yüksekte kalan kısımlara Host, alçakta
kalan kısımlara Graben denilmiştir. Ülkemizde kırıklı dağlar Ege
Bölgesinde rastlamaktayız.

Mandra dağları, Aydın dağları, Yunt dağları, Boz dağları

kırıklı dağlara örnek olarak verilebilir



TÜRKİYE'DE VOLKANİK DAĞLAR:

*
Yerin Derinliklerindeki mağmanın yeryüzüne doğru hareket etmesi olayına
volkanizma denir. Türkiye’de 2. jeolojik zamanda denizaltı volkanizması
şeklinde görülen volkanik olaylar, 3. jeolojik zamanla birlikte
yeryüzünde de görülmüştür.



Önemli : Türkiye
de volkinazma olaylarının en çok görüldüğü jeolojik zaman 4. jeolojik
zamandır. Doğu Anadolu başta olmak üzere İç Anadolu, İç Batı Anadolu
ve Güney Doğu Anadolunun şekillenmesinde volkanik faktörler önemli rol
oynamıştır.




* HOST VE GRABENİ AYIRAN LISIMA FAY DENİR



Not : Bu konuyu iç dış kuvvetler konularını anlatırken daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.



Önemli : Doğu Anadaolu Bölgesi
Volkanik arazinin en fazla bulunduğu bölgedir. Bölgedeki volkanlar Van
Gölü’nün kuzeyinde bir hat şeklinde uzanırlar.

Bu Volkanik Dağlar:

• Nemrut Dağı
  
• Süphan Dağı
  
• Tendürek Dağı
  
• Büyük Ağrı
  
• Küçük Ağrı dağlarıdır.
  

* Büyük Ağrı Dağı 5137 Metre yükseltisi ile ülkemizin
en yüksek dağıdır. Bunun yanı sıra Doğu Anadolu’da Allahüekber Dağları,
Bingöl Dağları, Karkapazarı Dağları volkanik kökenli dağlardır.

* Doğu Anadolu’dan sonra en dazla volkanik olay İç
Anadolu bölgesi’nde görülür. Bu Alandaki volkanik olaylar daha çok
bölgenin güneydoğusunda toplanmıştır. Başlıca volkanik dağlar :

• Karadağ
  
• Karacadağ
  
• Hasan dağı
  
• Melendiz Dağı
  
• Erciyes Dağı
  

Türkiye Coğrafyası (Türkiye'nin Ovaları)

Ova Nedir?

Ova, çevresine
göre alçakta kalan, üzerinde çoğu zaman alüvyonların biriktiği,
akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış düzlüklerdir. Ovalar
Oluşumları ve bulundukları yere göre iki guruba ayrılır.

Kıyı Ovaları:

Türkiye'deki
kıyı ovaları genellikle akarsu ağızlarında oluşmuş delta ovalarıdır. Bu
ovalar, akarsuların taşıdığı kil, mil, çakıl gibi materyalleri deniz
tabanınıda biriktirmesi sonucu oluşur. Zamanla tortunun kalınlığı artar
ve alüvyonların denize doğru yayılması ile ovanın büyümesini sağlar.
Yeşilırmak'ın getirdiği alüvyonlarla oluşan Çarşamba Ovası Karadeniz
bölgesi'nin en büyük ovasıdır. Bu delatanın batısında Kızılırma
Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla oluşan Bafra ovası yer alır.

Akdenin
kısında ise Seyhan ve Ceyhan Nehirleri'nin ortak deltası olan
Türkiyenin en geniş delta özelliğine sahip olan Çukurova yer
almaktadır. Akdeniz Bölgesinin diğer kıyı ovaları ise Göksu, Gökova,
Köyceyiz, Dalaman kıyı ovaları yer almaktadır.

Kıyı
ovalarının bir bölümüde, kıyıya yakın geniş ve uzun çukurlukların
alüvyonlarla dolması sonucu oluşmaktadır. Ege Bölgesindeki Bakırçay,
Gediz, Büyük ve Küçük Menderes Ovaları bu türden Ovalardır.

İç Bölgedeki Ovalar:

Türkiye'nin
iç bölgelerinde yer alan ovaların çoğunun oluşmasında tektonik olylar
etkili olmuştur. Tektonik hareketler sonucu kırılan ve çöken çanaklar
üzerine alüvyonların birikmesi sonucu olaşan ovalardır. Bu ovaların
yükseltilerin birbirinden farklı olmakla beraber kıyı ovalarından da
büyüktürler.

İç ovaların
bir bölümüde, kırık hatlarında bulunan çukurluklarda oluşmuştur.
Erzincan, Erzurum, Pasinler, Horasan, Iğdır, Ardahan, Göle, Muş,
Suşehri, Erbaa, Niksar, Taşova, Merzifon, Bolu, Düzce ovaları bunların
başlıcalarıdır.

Bazı ovalar
ise kapalı havza konumundaki geniş çukurlukların tabanındaki
düzlülüklerde oluşmuştur. Bu tür ovaların en tipik örneği Konya
Ovası'dır.

İç ovaların
bazıları 3. jeolojik zamanda göllerle kaplı iken sonra kara haline
dönüşen çukurların tabanlarından oluşur. Bu tür ovalarada akarsu
vadileri denir.Malatya, Elazığ bu türden ovalardır.
İç
ovalarımızdan bazılarıda tektonik olaylar sonucu pluşan çukurlukların
karstik erimeler sonucu genişlemesi ile oluşmuştur. Trakyadaki Ergene
Havzası da bir alüvyol birikim sahasıdır. Ergene Irmağının taşıdığı
alüvyollar ergene Havzasını doldurmuş ve ovayı oluşturmuştur.


Türkiye Coğrafyası (Türkiye'nin Platoları)

Plato Nedir?

Platolar, çevresine göre yüksekte kalan akarsular tarafından derin
vadilerle parçalanmış geniş düzlüklerdir. Plato bir akarsu aşındırma
şeklidir.

Türkiye de platolar

Geniş yer kaplar. Bunların nedeni 3. jeolojik zamanın sonlarına
kadar aşınarak düzlük haline gelen arazilerin, 4. jeolojik zamanın
başında kıt'a hareketleri sonucu yükselmesidir. Bu olay düzlüklerin
parçalanmasına plotoların oluşmasına neden olmuştur.

İç Anadolu Bölgesi
ülkemizde platoların en yaygın biçimde bulunduğu bölgemizdir. Bölgede
Obruk Platosu, Cihanbeyli Platosu, Bozok Platosu, Yazlıkaya Platosu,
Uzun Yayala Platoları yer almaktadır. İç Anadolu'daki Platolar yatay
uzanışlı, killi ve kireçli tabakalar üzerinde bulunur. Yükseltileri
ortalama 1000 - 1500 metre arasındadır.

Doğu Anadolu Bölgesi'nde
ise ülkemizde en yüksek platoları bulunmaktadır. Erzurum -Kars ve
Ardahan Platoları 1500 - 2000 metre yüksekliğe sahiptir. Bu platolar
volkanizma sonucu oluşan düzlüklerin aşındırılması ile meydana
gelmiştir.

GüneyDoğu Anadolu Bölgesi
incelendiğinde de, bçlgenin genel olarak platolardan oluştuğu
anlaşılmaktadır. Bölgenin batısındaki gaziantep ve Şanlıurfa Platoları
ile doğusundaki Diyarbakır Havzası başlıca platolarındandır. Ayrıca
Mazı dağı ve Karacadağ üzerinde plato özelliği gösteren alanlar
mevcuttur.

Batı Anadolu'daki platolar
İç Batı Anadolu Bölümü'nde toplanmıştır. Uşak ve Eşme Çevresi İle Afyon
- Kütahya arasında kalan bölge, dalgalı geniş platolardan oluşur.

Marmara Bölgesi'ndeki
Çatalca ve Kocaeli Yarımadaları, yükseltileri az olmasına rağmen plato
özelliği gösterir. Çünkü bu yarımadalar akarsularla parçalanmıştır.




Türkiye Coğrafyası (Türkiye'de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller)

Akarsu Aşındırma Şekilleri:

Akarsuyun,
içerisinden geçtiği yatağı kazması ve kopardığı parçaları taşıması
olayına aşındırma denir. Ülkemizde görülen Başlıca aşındırma şekilleri
şöyledir.

Vadiler:

Akarsuların
en yaygın olan aşındırma şekillerindendir. Akarsuların derine ve yana
aşındırılması sonucunda değişik tipte vadiler oluşmuştur.


Bogaz Vadi:

Yüksek dağ sıralarını enine yararak geçen akarsular bu tür vadileri
oluşturur. Bu yamaçların vadilerin yamaçları dik ve derindir.
Türkiye'de Kızılırmak, Yeşilırmak,Fırat Sakarya, Göksu, Zap Suyu böyle
vadilerden akar.





Boğaz vadiler aynı zamanda geçit
olduklarından ulaşım açısından daçok önemlidir. Örneğin Toroslarda
bulunan Gülek Geçidi Çukurova'yı İç anadoluya bağlayan önemli bir
boğazdır.


Kanyon Vadi:

Yamaçlardaki farklı aşınmalar sonucu basamaklı bir biçimde oluşan vadi
tipidir. Genellikle kolay aşınabilen kalın kalker tabakalarının
içerisinde oluşurlar. Taşelli Platosunda kalker platolar oluşmuştur.
Göksu Ve Ihlara Vadisi kanyon vadilere en güzel örneklerdir.







Çentik Vadi:

Genellikle
akarsuların kaynağa yakın kısmlarda derin aşındırmanın fazla olduğu
sert tabakalar içinde oluşan vadilerdir. Bunlar dik yamaçlı tabansız
vadilerdir. Ülkemizde en çok rastlanan vadi tipidir.




Tabanlı Vadi:

Akarsuların eğimlerinin azaldığı yerlerde taşıdıkları alüvyonların çevresine birikmesi sonucunda oluşan vadilerdir.



Türkiye'de
İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile batı Anadoluda akan büyük
akarsuların vadilerinin tabanları alüvyonlarla dolmuş akarsu
vadilerinin tabanları genişlemiş ve ova özelliği kazanmıştır.