İlginç sorular

Sıcaklık terselmesi nedir, nasıl olur?
Normalde yeryüzünden yükseklere çıkıldıkça, sıcaklık her 200 metrede 1°C azalır. Ancak bazı durumlarda yerden yükseldikçe sıcaklık azalmaz, tersine artar. İşte bu olaya sıcaklık terselmesi ( inversiyon ) denir. Sıcaklık terselmesi daha çok soğuk kış mevsiminde görülür. Yeryüzünün karla örtülü olduğu, durgun ve bulutsuz kış gecelerinde yerden yansıma çok olduğundan yeryüzü çok soğur. Oysa yerden yüksek olan katmanlarda, soğuma bu kadar hızlı gerçekleşmediğinden, bu katmanlar yeryüzüne oranla sıcak kalır. Bu nedenle yukarı çıkıldıkça hava soğuyacağı yerde, belirli bir yükseltiye kadar ısınır.

"İGLO" Adı Verilen Eskimo Evleri Neden Kar ve Buzdan Yapılır?
Eskimoların yaşadığı yerler kutuplara yakın bölgelerdir. Bu bölgelerde sıcaklık yıl boyunca çok düşük olduğundan, her taraf kar ve buzla kaplıdır. Dolayısıyla; ev yapımında malzeme olarak ağaç ve taş kullanma imkanı yoktur. Bu nedenle; ev yapımı için en uygun malzeme, çevrede yaygın olarak bulunan kar ve buz örtüsüdür.

180 Meridyeni Aşılınca Neden Tarih Değişir?
180’i doğuda 180’i batıda olmak üzere 360 meridyen vardır. İki meridyen arası zaman farkı 4 dakika olduğuna göre, 360 meridyen arası 360x4 =1440 dakika, yani 24 saattir. Bu nedenle 180° meridyeninin iki yanı arasında 24 saatlik yani bir günlük zaman farkı vardır. Bu durum ise tarih değişikliğine neden olur. Bu nedenle; batıdan doğuya gidilerek 180° meridyeni geçilirse tarih bir gün geri; doğudan batıya doğru gidilerek,180° meridyeni geçilirse, tarih bir gün ileri alınır.

Ay’da Neden Atmosfer Yoktur?
Ay’ın kütlesi dünya kütlesinin 1/6 ‘sı kadardır. Bu yüzden Ay’da çekim daha azdır ve çevresini saran gaz tabakası uzay boşluğuna kaçmıştır, dolayısıyla atmosferi yoktur.

Ay’da Neden Volkanizma ve Deprem Olayları Görülmez?
Dünya ve Ay; aynı kızgın kütleden kopmalarına rağmen, Ay’ın tamamı soğuyup; katılaştığı halde, dünyanın içi sıcaktır. Çünkü Ay’ın kütlesi dünyanınkine oranla küçüktür ve tamamen soğuyup katılaşmıştır. Bu nedenle Ay’da volkanizma ve deprem gibi olaylar görülmez.

Başlangıç meridyeni nasıl seçilmiştir?
Başlangıç meridyeni seçilmeden önce her ülkenin harita yapımcıları başlangıç boylamı olarak kendi ulusal gözlemevinden geçen meridyeni esas alıyorlardı ABD’liler Washington, Fransızlar Paris, İngilizler Greenwich gibi… Ancak coğrafi keşifler ve harita yapımcılığı konularında İngilizler önde olduklarından birçok ülkenin gemicileri İngiliz haritaları kullanıyordu. Bu nedenle 1884 yılında Greenwich diğer ülkelerce de başlangıç meridyeni kabul edilmiştir. Greenwich’in başlangıç meridyeni seçilmesinin diğer bir nedeni de 0° meridyeni ile tam bir çember oluşturan 180° meridyeninin dünyada tarih değişikliğine yol açmasıdır. Greenwich başlangıç kabul edildiğinde 180° meridyeni Büyük Okyanusun tam ortasından geçtiğinden birkaç küçük ada ülkesi dışında tarih değişikliğine yol açmaz.

Bir haftada niçin 7 gün vardır?
Dünya’nın yörüngesi Ay, Dünya çevresindeki hareketini yaklaşık 28 günde tamamlar. Bu süre içinde yeniay, birinci dördün, dolunay, ikinci dördün olarak dört farklı görünüş ortaya çıkar. Dolayısıyla 28 gün 4’e bölündüğünde haftanın 7 günü bulunmuş olur. Bir haftanın 7 güne bölünmesi Keldanilerden kalma bir yöntemdir.

Bir yılda niçin 12 ay vardır?
Dünya Güneş çevresindeki turunu bir yılda; yani 365 günde tamamlar. Dünya çevresindeki bir turunu yaklaşık 28 günde tamamlayan Ay, bir yıllık sürede dünya çevresinde yaklaşık 12 kez dönmüş olur. Dolayısıyla bir aylık süre Ay’ın dünya çevresindeki bir turu, 12 ay ise bir yıllık turunun süresidir.

Bulutlar neden gökyüzünde hareket eder?
Bulutlar havada asılı su zerreciklerinden oluşurlar. Yeryüzünde hava durgun olsa bile, bulutların bulunduğu yüksek tabakalarda esen rüzgârlar bulutların yerini değiştirir. Bu nedenle yükseklerdeki bulutlar hareket etmiş olur.

Bulutsuz Kış Gecelerinde Neden Ayaz (Soğuk) Olur?
Atmosferdeki gazların varlığı ve yoğunluk,güneşten yeryüzüne gelen ve yeryüzünden yansıyan ışınların tutulmasında önemli bir etkendir. Bulutsuz kış gecelerinde havadaki su buharı az olduğundan yeryüzünde ısı birikimi azalır, yerden yansıyan ışınlar tutulamaz. Bu nedenle hava çok çabuk soğur ve ayaz olur.

Buz Matken, Kar Neden Beyazdır?
Cisimlerin renkli algılanmaları cismin göze yansıttığı ışığın rengiyle ilgilidir. Güneş ışınları kar kristalleri tarafından eşit oranda yutulduğundan yani; hiç biri diğerinden fazla yansıtılmadığından beyaz görünür. Kar da kristal yapıda olduğundan, ışığın tüm renklerini yansıtır ve bu nedenle beyaz görünür.

Doğuya Doğru Gidildikçe Saatler Neden İleridir?
Dünya, ekseni etrafındaki hareketini batıdan doğuya doğru yapar. Bu nedenle; doğudaki yerler güneşin önünden daha önce geçer ve saatleri daha ileridir.

Dünya’dan neden Ay’ın hep aynı yüzü görülür?
Dünya’nın uydusu Ay hem kendi ekseni etrafında, hem de Dünya çevresinde döner. Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi, Dünya çevresindeki dönüş süresiyle aynı olduğundan Dünya’dan Ay’ın sürekli aynı yüzü görünür.
Kutuplardaki Buzlar Erirse Ne Olur?
Yeryüzünde 37 milyon metreküp hacminde buz tabakası vardır. Kıyı şekilleri ve yükselti ortalamaları göz önüne alındığında, dünya üzerindeki buz tabakalarının tümü erirse deniz seviyesinde yaklaşık 60 metrelik bir yükselme olacağı tahmin edilmektedir. Bu da; özellikle Kuzey Avrupa da geniş bir bölgenin; Kuzey Fransa, Kuzey Almanya, Kuzey Polonya ile Hollanda ve Belçika'nın; ayrıca İskandinav ve Baltık ülkelerinin büyük bir bölümünün sular altında kalması demektir.

Lut Gölüne neden “ölü deniz” denir?
Ürdün-İsrail arasındaki bu göl deniz seviyesinin 394 metre aşağısında olup yüzölçümü 920 km²’dir. % 26’lık oranıyla bu göldeki tuzluluk okyanuslardakinden tam altı kat fazladır. İşte bu olağanüstü tuzluluk nedeniyle sularında bazı bakteri türü dışında hiçbir canlı yaşayamaz. Bu nedenle Lut Gölüne “ölü deniz”de denilmektedir.

Meteorolojik Gözlemler de Neler Ölçülür?
Yer gözlemlerinde; rüzgarın yönü ve hızı, hava sıcaklığı, bağıl nem, bulutun cinsi ve miktarı, günlük buharlaşma, güneşlenme, yağış miktarı ile deniz suyu sıcaklığı ölçülür.

Mevsimler Nasıl Meydana Gelir?
Dünya, güneşin çevresindeki hareketini yaparken; düz değil de, bir yana eğik biçimde dönmektedir. Dünyanın bu eğik konumu nedeniyle, aynı anda güneş ışınları bir yarımküreye dik açıyla ulaşırken; diğerine eğik açıyla ulaşır. Böylece; her iki yarımkürede aynı anda farklı mevsimler yaşanır.

Neden baraj gölleri yapılır?
Akarsu yatakların önünün yapay bir setle kapatılmasına “baraj” denir. Bu setin arkasında biriken suya da baraj gölü denir. Barajlar vasıtasıyla toplanan muazzam su kütleleri elektrik santrallerini çalıştırdığı gibi kanallar vasıtasıyla kurak bölgelerin sulanmasına da olanak sağlar. Suları yağışlı mevsimde toplayıp kurak mevsimde serbest bırakarak, nehirlerin akışını düzenler; böylece sel ve taşkınlar önlenmiş olur. Baraj göllerinde ayrıca su ürünleri avcılığı ve taşımacılık ta yapılabilir.

Neden Kerpiç Evler Güneydoğu ve İç Anadolu Bölgelerinde Yaygındır?
Kerpiç;çamur, saman, ot ve saz karışımının kalıplara dökülerek; tuğla büyüklüğünde ve biçiminde, yapılan bir yapı malzemesidir. Dolayısıyla yıllık yağış miktarının az olduğu yörelere özgü bir yapı malzemesidir. Çok yağış alan bölgelerde kerpiç yapı eriyip bozulabilir. Güneydoğu ve İç Anadolu bölgelerinde yıllık yağış miktarı çok azdır. Bu nedenle bu bölgelerin kırsal kesimlerindeki yapılarda kerpiç yaygın olarak kullanılmaktadır.

Neden Kıyı Turizmi Akdeniz Kıyılarında, Karadeniz Kıyılarındakine Oranla Çok Gelişmiştir?
Akdeniz Kıyıları; Ekvatora daha yakın olduğu için, yıllık ve mevsimlik sıcaklık ortalamaları Karadeniz Kıyılarına oranla daha yüksektir. Ayrıca; güneşli gün sayısı da Karadeniz kıyılarındakine oranla fazladır. Kıyı turizmi denize girme ve güneşlenmeye dayalı bir faaliyettir. Bu nedenle kıyı turizmi Akdeniz kıyılarında Karadeniz kıyılarındakine oranla çok daha gelişmiştir.

Okyanuslar neden dev ısı depoları olarak nitelendirilir?
Gerçekten dünya yüzeyinin % 71’ini kaplayan okyanuslar dünya için bir ısı deposu rolü oynayarak canlı yaşamına büyük katkı sunmaktadır. Okyanuslar gün boyunca aynı büyüklükteki bir kara parçasından beş kat fazla emdiği güneş enerjisini depolarken, gece boyunca biriktirdiği güneş enerjisini atmosfere geri vermektedir. Böylece günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarını azaltmaktadır. Örneğin karalar üzerinde yıllık sıcaklık farkları 80° C’yi bulurken, denizler üzerinde 10 ° C’yi pek geçmez. Kısacası okyanuslar dünya için termostat işlevi görmektedir.

Petrol Nasıl Oluşur?
Gerek karalar üzerindeki; gerekse denizlerdeki canlı kalıntılarının milyonlarca yıllık süreç içerisinde, yer kabuğu tabakaları arasında sıkışıp; kalmasıyla oluşur. Canlı kalıntılarının üzerinde biriken toprak ve çamur katmanları zamanla taşlaşır ve bu katmanların altında kalan, çürümüş canlı kalıntıları, basıncın etkisiyle petrol ve gaz haline gelir.

Pusulanın göstergesi niçin hep aynı yönü gösterir?
Pusulanın göstergesi küçük bir mıknatıstır. Büyük ve güçlü mıknatıs her zaman küçük mıknatısı kendine çeker. Dev bir mıknatıs olan kuzey kutbu, bütün mıknatısların göstergelerinin bir ucunu kendine çeker. Bu nedenle pusulaların göstergesi hep aynı yönü gösterir. Ve denizciler ile havacılar yön bulmada pusuladan yararlanır.

Rüzgar, Neden Her Zaman Esmez?
İki yer arasında rüzgarın esebilmesi için; basınç farkının olması gerekir ki, yoğun hava, hafif olan havanın boşalttığı bölgeye doğru aksın. Bu nedenle; iki farklı yer arasında basınç farkı yoksa rüzgarın esmesi beklenemez.

Rüzgârgülüne neden bu isim verilmiştir?
Rüzgârların geldikleri yönü göstermek için bir kadranın üzerine bir çeşit gül resmi çizilir, bunun okları da bir gülün taç yaprakları gibi merkezden çevreye doğru yayılır. 16 doğrultusuyla rüzgârgülü açmış taçyapraklı bir gülü anımsattığı için böyle isimlendirilmiştir.

Rüzgarlı ve Yağışlı Havalarda Televizyon Görüntüleri Neden Bozulur?
Yağışlı ve rüzgarlı havalarda atmosfer yoğunluğu fazladır; dolayısıyla uydulara gönderilen ve uydulardan yansıyan ışın demetleri, çok yoğun ortamlarda kayba uğradığından; görüntüler bozulur, seslerde hışırtılar oluşur.

Sera etkisi nedir?
İnsanların sanayide ürettikleri kloroflorokarbon gazları, orman ve fosil yakıtların yanmasıyla açığa çıkan is, duman ve karbondioksit güneşten gelen kısa dalga boylarına sahip ışınların geçmesine olanak verirken, dünyadan atmosfere yansıyan uzun boylu ışınların geçmesini engeller. Bu nedenle yansıyan ısının bir kısmı hapsedilmiş olur. İşte bu durum “sera etkisi” olarak nitelendirilir.

Sis nedir, nasıl oluşur?
Sis, yeryüzüne inip her şeyi saran, uzağı görmeyi engelleyen kalın ve yoğunlaşmış su buharı katmanıdır. Atmosferdeki su kaynaklarından buharlaşan nemli hava kütleleri soğuk bir ortam ve yüzey ile temas ettiğinde yoğunlaşır ve sis meydana gelir. Bu nedenle sis genelde havanın en soğuk olduğu sabah saatlerinde gözlenir.

Soğuk kış gecelerinde kar yağdığında hava çok soğuk olmaz, neden?
Karın yağması için havanın neme iyice doyması gerekir. Bu ise havada bulut yoğunluğunun fazla olması anlamına gelir. Bulutlar yeryüzünün ışınım yoluyla atmosfere verdiği ısıyı azaltarak ayaz oluşumunu engeller. Ayrıca kar yağışı sırasında aniden buza dönüşen su damlacıklarının faz değişimleri sırasında ortaya çıkan gizli enerji de atmosferin ısınmasında etkilidir.

Tarlalarda toprağa neden gübre karıştırılır?
Toprakta yetiştirilen tarım ürünleri toprağın ihtiyacı olan minerallerin önemli bir kısmını tüketirler. Oysa azot, fosfat, potasyum, magnezyum ve kükürt gibi mineraller bitkilerin yetişebilmesi için önemli bir ihtiyaçtır. Çünkü bitkiler besinlerini topraktan alırlar. Bu nedenle toprağa gübre katılmazsa, toprakta mevcut mineraller tükenir. Böylece yetiştirilen yeni tarım ürünlerinin verimi azalır.